VUK 359: Vergi Kaçakçılığı ve Evrakta Sahtecilik Suçları
VUK 359 kapsamında vergi kaçakçılığı, sahte belge düzenleme ve defter-belge sahteciliği suçlarının tanımı, cezaları ve yargılama süreci incelenmiştir.
İçindekiler
Yazar:
- Avukat Tuğçe Barışhan
Vergi Usul Kanunu 359 Uyarınca Vergi Kaçakçılığı ve Evrakta Sahtecilik
Vergi Usul Kanunu 359 uyarınca Vergi Kaçakçılığı ve Evrakta Sahtecilik, resmî belgelerde sahtecilik, defter ve belgeleri yok etme veya gizleme ya da içeriği itibariyle yanıltıcı evrak düzenlemek veya yanıltmaktır.
TCK’da düzenlenen resmî evrakta sahtecilik suçunun özel bir hâlidir ve özel kanunda yapılan düzenleme ile Türk hukuk sisteminde yerini almıştır. VUK 359 uyarınca düzenlenmiş olan vergi kaçakçılığı ve evrakta sahtecilik suçlarının; belgelerde sahtecilik, defter ve belgeleri yok etme veya gizleme ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme veya kullanmak olmak üzere üç temel tipi vardır.
Sahte Belge Düzenleme veya Kullanma (VUK 359/a)
VUK 359/a uyarınca düzenlenmiş Sahte Belge Düzenleme veya Kullanma suçu, hiçbir gerçek işlem veya durumu yansıtmayan, tamamen yoktan var edilmiş, gerçekte var olmayan bir belgenin düzenlenmesi hâlidir.
Hiç gerçekleşmemiş bir mal veya hizmet satışı için düzenlenmiş fatura, olmayan bir diplomanın var gibi düzenlenmesi, sahte kimlikler bunlara örnek olarak verilebilir. Bu tür bir belgeyi düzenlemek kadar, vergi indiriminden yararlanmak için böyle bir belgeyi kullanmak da suçtur ve fiil 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge (VUK 359/b)
Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (VUK 359/b) ise gerçekte var olan bir işlem üzerine düzenlenmiş, ancak içeriği gerçeğe aykırı bilgiler içeren her türlü belgedir.
Gerçek bir satış için kesilen faturada satış tutarının düşük veya yüksek gösterilmesi buna örnek olarak verilebilir ve fiil için öngörülen hapis cezası 1 yıldan 3 yıla kadardır.
Defter veya Belgeleri Gizlemek, Tahrif Etmek (VUK 359/c)
VUK 359/c uyarınca Defter veya Belgeleri Gizlemek, Tahrif Etmek suçu, mükellefin vergi incelemesinden kaçmak için defterleri yok etmesi, belgeleri saklaması, defter ve belgelerde tahrifat yapması (sonradan değiştirme) veya inceleme sırasında yetkililere ibraz etmemesi şeklinde gösterir.
Bu fiilin cezası 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.
Nitelikli Hâller
Fiilin basit hâlinin yanı sıra, yine aynı kanunda düzenlenmiş Nitelikli Hâlleri mevcuttur.
Aşağıdaki haller, fiilin ağırlaştırılmış cezayı gerektirdiği durumlardır ve varlığı hâlinde ceza artırılabilir:
- Suçun 3 kişiden fazla kişi hâlinde işlenmesi (örgütlü şekli)
- Sahtecilik fiilinin mükerrer (tekrar eden) şekilde yapılması
- Elektronik ortamda sahte belge düzenleme (e-fatura, e-arşiv)
Bilgisayar ve yapay zekâ gibi diğer teknolojilerin giderek artan kullanımları bu alanda yeni tip dolandırıcılık ve sahtecilik suçlarının doğmasına da neden olmaktadır. Bu nedenle klasik suç tanımları ve bu suçların konusu ile işleniş şekilleri de değişmektedir.
Soruşturma ve Yargılama Usulü
Belirli takvim yılına ilişkin olarak sahte belge kullanımına dair gerek ihbar olunan gerekse vergi dairesince tespit edilen fiiller hakkında dönem matrahlarının doğruluğunun tespiti denetlenir ve buna ilişkin bir vergi denetim raporu tutulur.
Mükellefin vergi yılı KDV ve Kurumlar Vergisi yönünden incelenen defter ve belgelerinde evrak tutarsızlıkları veya sahtecilik araştırılır.
Tespit edilen, örneğin gerçekte bir mal teslimi veya hizmet gerçekleşmeden düzenlenmiş faturaları gider yazmak ve vergi matrahını azaltmak amacıyla bilerek kullanma, evrakta sahtecilik veya başkaca hususların varlığı hâlinde mükellef aleyhinde sahte belge kullanma suçu nedeniyle Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulur.
Savcılığa suç duyurusu genellikle vergi incelemesi sonucunda vergi müfettişlerinin düzenlediği vergi suçu raporu ile başlar. Ancak ihbar ve diğer haller de mümkündür. Suç varlığının yeterli şüphesi savcılık soruşturması için yeterlidir.
Yargılama, asliye ceza mahkemelerinde veya suçun ağırlığına göre ağır ceza mahkemelerinde yapılır.
Sorumluluk
Sahte belgeyi bilmeden kullanan kişi, bu suçtan sorumlu tutulmaz.
Ancak ispat yükü sahte belgeyi kullanan mükellefe aittir.
Sıkça Sorulan Sorular
VUK 359 nedir?
Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesi, sahte belge düzenleme, defter ve belgeleri gizleme veya tahrif etme gibi fiilleri vergi kaçakçılığı suçu olarak tanımlar ve hapis cezası öngörür.
Vergi kaçakçılığı suçu hangi durumlarda oluşur?
Gerçek olmayan işlemlere ilişkin sahte belge düzenlemek, yanıltıcı belge kullanmak, defter ve belgeleri gizlemek veya tahrif etmek vergi kaçakçılığı suçunu oluşturur.
Sahte belge düzenleme suçu nedir?
Gerçekte var olmayan bir mal veya hizmet satışına ilişkin belge düzenlemek veya bu belgeyi bilerek kullanmaktır. Fiil 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası gerektirir.
Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ne anlama gelir?
Gerçek bir işlem için düzenlenmiş olmasına rağmen tutar veya içerik yönünden gerçeğe aykırı bilgi içeren belgelerdir. Ceza 1 ila 3 yıl arası hapis olabilir.
Defter ve belgeleri gizleme suçu nedir?
Mükellefin vergi incelemesinden kaçmak amacıyla defter veya belgeleri yok etmesi, gizlemesi ya da değiştirmesidir. Bu fiil VUK 359 kapsamında cezalandırılır.
VUK 359 kapsamındaki suçların cezası nedir?
Sahte belge düzenleme suçu 3-5 yıl, yanıltıcı belge düzenleme 1-3 yıl, defter-belge gizleme fiili ise 1-3 yıl hapis cezası ile cezalandırılır.
VUK 359 kapsamındaki suçlarda hangi mahkemeler yetkilidir?
Suçun niteliğine göre asliye ceza veya ağır ceza mahkemeleri yetkilidir. Örgütlü veya nitelikli haller ağır ceza mahkemesinde görülür.
Sahte belgeyi bilmeden kullanan kişi cezalandırılır mı?
Hayır, sahte belgeyi bilmeden kullanan kişi cezalandırılmaz; ancak ispat yükü belgeyi kullanan mükellefe aittir.
Vergi kaçakçılığı suçu ile TCK’daki sahtecilik suçu arasında fark var mı?
Evet. VUK 359 vergiye ilişkin sahtecilik fiillerini düzenlerken, TCK’daki sahtecilik genel belgeler üzerindeki sahteciliği kapsar.
VUK 359’da nitelikli haller nelerdir?
Suçun örgütlü şekilde işlenmesi, mükerrer olması veya elektronik ortamda (e-fatura, e-arşiv) gerçekleştirilmesi nitelikli hal sayılır ve ceza artırılır.